De auteur en historicus Rob Bakker, MA Holocaust- en Genocide Studies (2011, UvA), schreef een lijvig boekwerk over de registratie, isolatie en deportatie van de Nederlandse Joden: ‘Boekhouders van de Holocaust. Nederlandse ambtenaren en de collaboratie’. (eerste druk 2020 Verbum Holocaust Bibliotheek, 2e herziene druk: 2023).
Voor de lezing van de NGV gaat Rob Bakker verder in op de registratie van de Joden in Nederland en hoe die registratie te pas kwam bij alle fasen van de Holocaust. Na de registratie volgde isolatie, roof en deportatie.
Historici refereren aan de Nederlandse ‘nagenoeg perfecte bevolkingsregistratie’ als een van de oorzaken van de hoge Nederlandse deportatiecijfers van de Joodse bevolking 1940-1945. Nederland kende een van de hoogste sterftepercentages van Europa en zeker West-Europa: 75% van de Joodse bevolking. Ter vergelijking: Frankrijk 25%, België 45%.
Er moet onderscheid gemaakt worden tussen de bevolkingsregistratie van voor de bezetting en de periode tijdens de bezetting. En er moet onderscheid worden gemaakt tussen een algemeen persoonsbewijs en een persoonsbewijs dat een selectie op ras (religie of afkomst) bevat. De combinatie persoonsbewijs met een rassenkenmerk is van tijdens de bezetting.
Nederland had vlak voor de oorlog een moderne gestandaardiseerde bevolkingsregistratie opgezet, inclusief een onderscheid naar religie waaruit het Joods-zijn gedistilleerd kon worden en dat gold voor alle religies. Maar dat stond los van enige bedoeling om bevolkingsgroepen, zoals de Joden, eruit te kunnen lichten.
De nauwkeurigheid van vermelding en de specificatie van religies in 35 opties, zegt wel iets over het belang van de religieuze verzuiling die een rol speelde op diverse terreinen.
Toch vond er nationaal een nieuwe registratie van de Joden plaats: op verzoek van de Duitse bezetter, maar geheel volgens planning opgesteld en uitgevoerd door Nederlandse ambtenaren. 160.000 Joden, waaronder 20.000 gevluchte Joden en 140.000 van huis uit Nederlandse burgers, werden geteld, geregistreerd, onderverdeeld naar leeftijd, geslacht en woonplaats en in de grote steden naar woonwijk.
Alle Joden in Nederland waren voorjaar 1941 gevangen in een papieren kamp.
De registratie van de Nederlandse Joden werd door de eerste drie grote naoorlogse geschiedschrijvers omschreven als van groot belang.
De jurist en schrijver Abel J. Herzberg over de Nederlandse registraties: ‘Zij is voor de Duitsers van grote betekenis geweest. Want zij moesten, wilden zij het Joodse bloed treffen, ook weten waar het zat.’
Jacques Presser schreef: ‘Het begin van de uitvoering van een maatregel, die buitengewoon diep zou ingrijpen in het lot van de Nederlandse Joden. Wilde zij slagen, dan was de medewerking nodig zowel van henzelf als van de Nederlandse ambtelijke instanties.’
En Loe De Jong: ‘…met het oog op haar consequenties, een van de noodlottigste verordeningen uit de bezettingsjaren.’
‘De sterke inperking van de persoonlijke vrijheid en de latere vervolging van de Joden werd mogelijk gemaakt door een verfijnd identificatiesysteem.’ Raul Hilberg schreef in in zijn wereldwijd gezaghebbende driedelige werk De vernietiging van de Europese Joden over de periode van nazi-Duitsland: ‘Identiteitspapieren behoren tot de pijlers van een politiestaat.’
De pers over Boekhouders van de Holocaust:
Nederlands Dagblad: ‘Boekhouders van de Holocaust beschrijft en analyseert de rol van de Nederlandse ambtenaren bij de Jodenvervolging grondig en breed, helder en systematisch. Het is een standaardwerk.’
Binnenlands Bestuur: ‘De hele Trias Politica zakt door het ijs. Het ijzingwekkende boek over Nederlandse ambtenaren tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Bakker laat haarscherp zien dat er nog heel veel niet is rechtgezet, nu 75 jaar na de bevrijding…. met ruim 700 bladzijden een inktzwart boek geworden, de weinige lichtpuntjes kunnen dat niet verhelen, maar het is een verhaal dat systematisch verteld en bekend moet worden.’
NIW, Nederlands Israëlitisch Weekblad: ‘Niet eerder is dit handelen integraal en samenhangend gepresenteerd. Bakker heeft de collaboratie zorgvuldig gedocumenteerd, om antwoord te kunnen geven op de vraag: hoe heeft dit kunnen gebeuren? En daarbij: hoe moet herhaling voorkomen kunnen worden?’
Gooi- en Eemlander: ‘Ambtenarij bouwde papieren Jodenkamp’.
Iedereen is van harte welkom
Zowel leden als niet-leden zijn van harte welkom tijdens deze bijeenkomst. Neem dus gerust vrienden mee, de entree is geheel gratis. De inloop is, zoals u van ons gewend bent, vanaf 13:00u zodat u eerst kunt genieten van een lekker kopje koffie of thee. U komt toch ook?
Kijk hier voor de locatie van “De Vijverhoek” en hoe u deze kunt bereiken per auto of met het OV.
Tip: Kom aan het begin van de inlooptijd om 13:00u, dan heeft u tijd om even gezellig bij te praten met elkaar.
